Liderlik hangi zamanlarda ortaya çıkar?
Liderliğin ortaya çıktığı anlar, karar anlarıdır. Karar anı liderden lidere, toplumdan topluma, liderlik tipine göre değişebilir.
Diyelim ki ekonomik bir lider. Diyelim ki, fakir bir aileden gelen bir adam ya da kadın... Bu kişi, devlette ya da bir şirkette maaşlı çalışmaktansa, bir gün kendi başına girişimci olmaya karar veriyor. İşte o kararı verdiği an, o kişinin liderliğinin ortaya çıktığı anıdır. Belki, kişinin içinden çıktığı ailenin ihtiyaçları bu kararı vermeye zorluyor onu, farketmez. Fakirlik, işsizlik, ailesine bakmak ihtiyacı, her neyse sözkonusu olan... Her şeyi göze alıp, cesaretle girişimci olmaya karar vermek, liderliğin başlangıcıdır bu örnekte.
Ya da diyelim ki, ekonomik koşulları düzgün bir aileden çıkmış olan bir lider. Diyelim ki, babası, dedesi, hatta üç kuşak öncesi varlıklı... Kişi, kendinden öncekilerden farklı ve yeni bir şey yapmaya karar veriyor. Kendinden öncekilerin girmediği bir yola girmeye karar veriyor. İşte liderliğin ortaya çıktığı an, o kararın verildiği andır.
Mesela, Mehmet Emin Karamehmet... Adanalı varlıklı bir aileden geliyor. Aile işletmelerini yönetirken yeni alanlara girmeye karar veriyor. Yeni teknoloji alanlarına... Örneğin Turkcell gibi, Dijitürk, Süperonline, Global Bilgi gibi cesaret isteyen yeni teknoloji alanlarına. Koç, Sabancı, Eczacıbaşı gibi daha büyük aileler konvansiyonel alanlarda üretim ve satış yapmayı garantili ve sağlam görürken... Karamehmet bu yeni ve riskli alanlara giriyor. Riskli çünkü, Mehmet Emin Bey bu alanların temel bilgisine sahip değil ki, bu alanlardaki işletmeleri yönetebilsin... Ama zaten liderliğin ortaya çıktığı anlar böylesi anlardır; cesaret anları yani.
Liderlik hiç bir şey değilse, cesaret işidir. Mehmet Emin Karamehmet, o kararları verdiği andan itibaren Çukurova Grubu, rakiplerini geride bırakabildi. Bir dönem Karamehmet’in sadece Turkcell’deki hisselerinin değeri, neredeyse diğer ailelerin toplam servetlerine yaklaşmıştı. Şimdi de aynı Mehmet Emin Beyi, enerji alanındaki özelleştirme operasyonlarındaki cesur kararlarda görüyoruz. Bakalım, neler olacak!
Özetle, liderliğin çıktığı anlar, kişiye bağlıdır.
Siyasi liderlerle ilgili de benzeri şeyleri söylemek mümkün. Önemli siyasi liderler, önemli toplumsal ihtiyaçların sonucunda ortaya çıkarlar. Örneğin, Birinci Dünya Savaşından Osmanlı’nın mağlup çıkması... Osmanlı topraklarının % 90 küsurunun kaybedilmesi... Kalan bir parça toprağın bile muzaffer güçler tarafından parçalara ayrılmak istenmesi... Milletin topyekün esaretine giden bir süreç, ulusal liderin doğuşunu tetiklemiştir.
Ya da Obama örneği. Amerika’nın kirlenmesi, çirkinleşmesi... Dünyanın bir bölümüne hukuksuz olarak savaş açması... Küresel finansal kriz... İşte bu koşullar, Obama gibi bir liderin doğuşunu sağlamıştır. Afganistan ve İrak savaşlarıyla Amerika hedeflerine ulaşabilseydi, global islamcı terörizm bertaraf edilebilseydi, global kriz söz konusu olmasaydı, belki de, Obama’nın adaylığı fiyaskoyla sonuçlanacaktı. Bilemeyiz.
Ama toplumsal sıkışma anları, ekonomik sıkışma anları, ulusal gerilim anları yeni liderlerin doğuşunu tetikleyebilir.
Sevinç Engin ile “Liderlik” kitabı için yapılan söyleşiden, Ocak 2011, Istanbul
